Różnorodność ras psów, zarówno pod względem budowy, jak i usposobienia, była obiektem badań m.in. grupy międzynarodowych naukowców z uniwersytetów Utah i brytyjskiego Waltham Center for Pet Nutrition, które należą do korporacji Mars, będącej producentem karmy dla psów. Otrzymane wyniki badań odkryły, że cechy fizyczne, jak i charakterologiczne są cleżne od genotypu. Badania koncentrowały się na wyszukiwaniu niewielkich różnic w materiale genetycznym, tak zwanych polimorfizów pojedynczego nukleotydu.

W literaturze kynologicznej są przytaczane systemy identyfikacji ras, które mogą być oparte m.in. na kryteriach ich użytkowości lub na cechach wyglądu zewnętrznego. David Alderton (także Anna Maria Krämer) prezentuje podział ras psów ze względu na ich wzrost oraz masę ciała. Wymiary te, w zależności od rasy, wahają się od. ok. 25 cm do nawet ok. 1 metra wysokości. Masa ciała psów waha się od 1 do ok. 100 kg. David Alderton wprowadza także ogólne rozróżnienie ras psów ze względu na:

• kształt głowy, gdzie wyróżnia trzy podstawowe kategorie:
  
  • psy okrągłogłowe, głównie zaliczane są tu rasy posiadające krótkie kufy (jak u rasy cavalnier king spaniel);
  • psy długogłowe, z wydłużonymi kufami ;
  • psy o kształcie głowy kwadratowym, o mocnych i krótkich szczękach;
• typ uszu, gdzie są wyszczególnione:
  • uszy długie;
  • uszy krótkie, do których zaliczane są uszy łamane, czyli charakterystycznie wywinięte do przodu;
  • uszy stojące;
• długość sierści, gdzie rasy psa są podzielone na trzy grupy:
  • psy długowłose;
  • psy krótkowłose;
  • psy szorstkowłose.

Istnieją rasy, w których występują odmiany psów o wszystkich trzech wariantach długości szaty, częściej jednak występuje któryś z wariantów w postaci dominującej (liczniejszej), preferowanej przez hodowców, na przykład z powodu lepszej użytkowości rasy o konkretnej długości włosa w określonych warunkach środowiskowych. Powyższy podział nie uwzględnia występowania ras psów całkowicie nieowłosionych lub częściowo owłosionych.